"Ooit heeft dit paar, Otto en Anna Quangel, geleefd. Hun protest is op dovemansoren gestuit, blijkbaar hebben ze voor niets hun leven gegeven voor een hopeloze strijd. Maar misschien toch niet helemaal hopeloos? Misschien toch niet helemaal voor niets? Ik, de auteur van een roman die nog geschreven moet worden, hoop dat hun strijd, hun lijden, hun dood niet helemaal voor niets zijn geweest."
Hans Fallada - auteur "Jeder stirbt für sich allein" (vertaald als "Alleen in Berlijn")
Het kan niet anders of het gerechtelijk dossier van het arbeidersechtpaar Otto en Elise Hampel moet Hans Fallada mateloos geïntrigeerd hebben. De Duitse auteur krijgt het amper 90 pagina's tellende document in handen in 1946, kort na het einde van de oorlog. Hij ziet er meteen stof in voor een roman. Al na enkele weken levert hij het manuscript in voor wat één van de eerste anti-naziboeken na het einde van de Tweede Wereldoorlog zal worden. Kort daarna sterft hij, aan de gevolgen van een getroebleerd leven, verslaafd aan alcohol en morfine.
"Alleen in Berlijn" is gebaseerd op waargebeurde feiten, en vertelt het verhaal van de veertiger Otto en zijn vrouw Anna. Twee brave burgers, die niet bijzonder politiek geëngageerd zijn, maar die de Führer desondanks wel een warm hart toedragen. Dat verandert wanneer hun enige zoon sneuvelt aan het front in Frankrijk, en de zinloosheid van de oorlog pas ten volle tot hen doordringt. Als kleine daad van verzet beginnen ze in heel Berlijn met het verspreiden van kaarten en brieven met anti-Hitlerslogans, die ze achterlaten op trappen en vensterbanken van appartementsgebouwen. Een actie waarmee ze de bevolking hopen wakker te schudden.
Berlijn is een vat vol historische verhalen, en dit boek zoomt in op een bijzondere episode: de beleving van de eerste oorlogsjaren bij de gewone man en vrouw in de straat. Algemeen wordt aangenomen dat het Derde Rijk tijdens die periode bevolkt werd door 3 soorten mensen: partijleden- en aanhangers, verzetshelden en meelopers. Dit boek toont aan dat er ook nog een vierde categorie bestond: burgers die wel dapper genoeg waren om met kleine daden van verzet de goed geoliede machine die het naziregime was, te verstoren. Een kanttekening bij de geschiedenis dus, maar wel een hele interessante, vind ik.
Maar vergis je niet: de Gestapo was onverbiddelijk voor zulke 'verraders'. De lotgevallen van het echtpaar Quangel, die Hans Fallada beeldend beschrijft, zijn mensonterend en bezorgen de lezer koude rillingen. Maar minstens even treffend zijn de nevenpersonages die de auteur schetst in het boek. Hun functie is belangrijker dan op het eerste zicht lijkt: ze laten je voelen hoe het moet geweest zijn om begin jaren '40 in Berlijn te wonen. Het klimaat van angst dat er destijds heerste, het gevoel constant en door iedereen bespioneerd, betrapt of verraden te kunnen worden: het liet me na de laatste pagina achter met een onaangenaam gevoel...
Het gerucht doet de ronde dat de mensen achter "Good bye Lenin!" plannen hebben om het boek te verfilmen. Met zo'n onwaarschijnlijk en pakkend verhaal kan dat alleen maar goede cinema worden.
Geen opmerkingen :
Een reactie posten