Leesvoer #2: Back in the DDR

woensdag 12 maart 2014

Normaal gesproken ben ik nogal een fictielezer. Romans van binnen- of buitenlandse auteurs, moeilijk of iets toegankelijker, dik of dun: het passeert hier allemaal wel eens de revue.

In tijden van lezen op tablets en e-readers deed ik onlangs iets nostalgisch: ik maakte me lid van de bibliotheek in de provinciestad waar we 3 jaar geleden zijn komen wonen. Als kind en zelfs als puber was ik een echte bibliotheekfan. Ik hield ervan om zo vaak mogelijk tussen de rekken te snuffelen, op zoek naar nieuw leesvoer. Een gewoonte die tijdens mijn periode als kotstudent een beetje in onmin is geraakt. Moge de literatuurgoden het mij vergeven...

Maar nu is deze afvallige bib-bezoekster dus helemaal terug van weggeweest! Tijdens mijn laatste ronde langs de boekenrekken stootte ik op deze 2 exemplaren:





Beide boeken vond ik terug toen ik op zoek was naar een reisgids voor een midweek Berlijn, later dit voorjaar. Het zal de derde keer in 18 maanden tijd zijn dat ik een bezoek breng aan de Duitse hoofdstad. Een van de redenen waarom ik zo verslingerd ben aan Berlijn, is omdat alles in de stad geschiedenis lijkt uit te ademen. Het was als het ware het epicentrum van de 20ste eeuw. Berlijn was het machtsbastion van de nazi's, en de stad waar Hitler ten onder ging en uiteindelijk zelfmoord pleegde. Nog later werd de Koude Oorlog er voor veel mensen dagelijkse realiteit, toen de stad 28 jaar lang in twee werd verdeeld door de Berlijnse Muur. De geschiedenis hangt als het ware als een aura boven de stad, en maakt dat Berlijn veel meer is dan alleen maar een hippe metropool...

Maar over die recente geschiedenis van Europa in het algemeen en Berlijn in het bijzonder heb ik op school nooit veel geleerd. Of het is in ieder geval toch niet blijven hangen. Door deze 2 boeken te lezen heb ik geprobeerd om die gaten in mijn algemene kennis een beetje op te vullen.

"De dag waarop de DDR mijn moeder meenam" is het persoonlijk relaas van de Oost-Duitse Katrin Behr. In de jaren '70 brengt zij haar jeugd door in opvangtehuizen en pleeggezinnen, terwijl haar moeder - wegens staatsgevaarlijk - door de Stasi gevangen wordt gehouden. De staat dwingt Katrins moeder uiteindelijk om haar dochter af te staan voor adoptie. Ze komt terecht bij een regimegezind gezin, dat haar moet opvoeden tot een socialistische modelburger. Pas veel later, na de val van de Muur, komt ze erachter dat diezelfde maatschappij, waarvan ze de basisprincipes met de paplepel heeft meegekregen, aan de basis ligt van haar uiteengescheurde familie. Het boek is niet altijd even vlot geschreven en had wat mij betreft een pak korter gemogen. Maar het geeft wel een goed beeld van het dagelijks leven in de DDR in het algemeen, en de praktijk van gedwongen adopties in het bijzonder. Katrin Behr zelf, die vat het als volgt samen:

"Onder dwang geadopteerde kinderen, die vaak al op zeer jonge leeftijd bij hun ouders zijn weggehaald, zijn de jongste slachtoffers van de DDR. Ze waren te klein om zichzelf te verdedigen, overgeleverd aan de beslissingen en besluiten van volwassenen. En tot op heden ondervinden ze de gevolgen aan den lijve. (...) Niet alle slachtoffers van de dictatuur hebben dezelfde status binnen het collectief bewustzijn."

"Stasiland" zoomt dan weer in op 1 bepaald aspect van de DDR. Maar wel eentje dat tot de verbeelding spreekt. De Stasi of Staatssicherheit was de geheime dienst van de Duitste Democratische Republiek, en volgens kenners één van de meest efficiënte inlichtingendiensten uit de wereldgeschiedenis. De cijfers spreken elkaar tegen, maar algemeen wordt aangenomen dat tijdens de hoogdagen van het regime 1 op de 50 DDR-burgers voor de Stasi werkte, officieel of als burgerinformant. Hun belangrijkste bezigheid? Politieke tegenstanders ontmaskeren en hun leven kapot maken.

Anna Funder, een Australische journaliste, zocht een aantal van die zogenaamde dissidenten op en tekende hun verhaal op. Een moeder die in het oosten woont, maar haar zieke baby moet achterlaten in een ziekenhuis in het westen. De frontman van een regimekritische muziekgroep, die letterlijk monddood gemaakt wordt. Een jong koppel, waarbij de man in verdachte omstandigheden overlijdt nadat ze een aanvraag doen om naar het westen te mogen emigreren. En een vrouw die geen carrière meer kan maken bij de overheid, omdat ze weigert om als informant aan de slag te gaan. Allemaal getuigenissen uit eerste hand, die het leven onder de Stasiterreur een stuk tastbaarder maken. Maar Funder is erin geslaagd om een evenwichtig verhaal te vertellen, waarin ze ook de andere kant van de medaille niet onderbelicht laat. Zo laat ze ook de tv-presentator van propaganda-uitzending Aktuelle Kamera aan het woord, en de geograaf die destijds in opdracht van Erich Mielke de contouren van de Berlijnse Muur uittekende.

Kortom: weer veel bijgeleerd na mijn bibbezoek. Die lidkaart was een goede investering, daar ben ik nu al zeker van!

Geen opmerkingen :

Een reactie posten

Made With Love By The Dutch Lady Designs